4 dakikada okunur

Mindfulness ve Bilim

Mindfulness (Bilinçli Farkındalık), Budist felsefeye dayanıyor olsa da mevcut haliyle hiçbir dini ya da felsefi akımla bağlantılı değildir. Mindfulness ve onu temel alan uygulamaların en güçlü yanı bilimsel açıdan desteklenmiş olmasıdır. "Mindfulness ve Bilim" başlıklı blog yazısında sizler ile mindfulness'ın bilimsel temellerini ve sağladığı faydaları keşfedeceğiz.

Mindfulness ve mindfulness temelli yaklaşımlar dünya üzerinde hem klinik alanda hem de günlük yaşamda yaygın bir şekilde kullanılıyor.

Konuyla ilgili ilk çalışmaları Prof. Dr. Jon Kabat Zinn, MIT (Massachusetts Institute of Technology) Üniversitesi Mindfulness Merkezi’nde gerçekleştirmiştir. Prof. Dr. Jon Kabat Zinn Mindfulness (Bilinçli Farkındalık) Temelli Stres Azaltma Programı'nı (MBSR) oluşturan kişidir.

Mindfulness Temelli Stres Azaltma Programı (MBSR), fiziksel ya da zihinsel birtakım şikâyetleri olan farklı özelliklerdeki hastalara uygulanması için tasarlanmıştır. Fakat ardından günlük yaşamda stres ve zorlukları yönetebilmenin yanı sıra kaygı, öfke veya bunun dışındaki birçok zorlayıcı durum ve duygularla beraber kalabilmek, duyguları düzenleyebilmek, yaşamsal zorlukları kabul edebilmek ve iyilik halini sağlayabilmek için de işlevsel olduğu fark edilmiş ve günlük yaşam olaylarında destekleyici bir unsur olarak da kullanılmaya başlamıştır.

Mindfulness ile ilgili yapılan araştırmaların büyük bir kısmını mindfulness temelli programların etkinlikleri oluşturmaktadır. Bu alanda yapılan araştırmalarda genellikle spesifik gruplar üzerinde çalışılır. Mesela, kanser hastaları, kronik ağrısı olanlar, tükenmişlik sendromu yaşayanlar, öncesinde depresyon geçirmiş stabil durumdaki hastalar, bağımlılar, öğrenme güçlüğü çeken çocuklar...

Kısacası hastanelerde, okullarda, anasınıflarında, ergenlikte, geriatride, ebeveynlerde, ilişkilerde ve daha birçok alanda Mindfulness Temelli Stres Azaltma Programlarından elde edilen bulgular ve grupların ihtiyacına göre düzenlenen mindfulness temelli programlardan alınan veriler büyük umutlar vaat ediyor. Ayrıca bireysel terapilerde de bu yönelimle müdahale edilebilmektedir.

Hepsinin ötesinde herhangi bir desteğe ihtiyaç duymadan kendi kendimize yardım edebilmek için yaşamsal bir yön gösterir. Bunu da okumalar ve uygulamalarla kendimiz yapabiliriz.

Yaygınlığını ve bilimselliğini biraz daha detaylandırabilmek adına mindfulness’ın dünyadaki üniversitelerdeki ve bilimdeki yerinden bahsetmek gerekirse;

İngiltere’de birçok üniversitede olduğu gibi özellikle Oxford Üniversitesi’nde, Mindfulness (Bilinçli Farkındalık) Merkezi Psikiyatri departmanına bağlı olarak 2008 yılından bu yana yüksek lisans, araştırma ve eğitim faaliyetleri yürütülmektedir. Ayrıca, Mindfulness Temelli Bilişsel Terapi (MBCT) Oxford Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir.

Exeter Üniversitesi de 2004 yılından bu yana üniversitenin bir birimi olarak Mindfulness (bilinçli farkındalık) Merkezi’nde yüksek lisans, eğitim ve araştırma hizmetleri veriyor.

Bangor Üniversitesi'nde 2001 yılında Prof. Mark Williams tarafından kurulan Bangor Üniversitesi Mindfulness Merkezi de Psikoloji Bölümüne bağlı olarak eğitici eğitmenliği programları ve bilimsel araştırmalar merkezi olarak çalışmaya devam ediyor. Psikoloji ve psikiyatri bölümlerinin bünyesinde aynı zamanda Mindfulness (bilinçli farkındalık) yüksek lisans programları da var.

Ayrıca Stanford, UCLA, Nottingham, Utah, New Castle ve IOWA üniversitelerinde de Mindfulness uygulama ve araştırma merkezleri bulunuyor.

Türkiye’de MEF Üniversitesinde benim başında olduğum YÖK onaylı bir farkındalık uygulama ve araştırma merkezi var. Bu merkezde mindfulness temelli uygulamalar, araştırmalar ve projeler yürütülmekte aynı zamanda da kurumlara eğitimler verilmektedir.

Bunların yanı sıra dünyada bu konu ile ilgili birçok enstitü, eğitim merkezi ve eğitici eğitmenlikleri vardır.

Kısacası bilim dünyası, Mindfulness’ı mercek altına alalı çok uzun zaman oluyor.

Verilmiş olan tabloda mindfulness ile ilgili yayınlanmış bilimsel makalelerin her yıl ne kadar da çok artarak devam ettiğini görebiliyoruz.

Bahsettiğim üniversitelerde ve dünyadaki seçkin araştırmacılar tarafından yapılmış araştırmalardan örnek vermek istiyorum.

Creswell ve arkadaşları tarafından UCLA ve Carnegie Mellon Üniversitesi’nde yürütülmüş bir çalışmada, MBSR programına katılmış olmanın, özellikle yaşlılarda sağlık problemlerinin başlıca sebebi olan yalnızlığı azalttığını gözlemlenmiştir. Yaşları 55 ila 85 arasında değişen yetişkinlerle yapılmış bu çalışma sadece yalnızlığı hafifletmemiş, kandan aldıkları bağışıklık hücre örneğini ölçerek iltihaplanmayla ilişkili olan genlerin aktivasyonunu azalttığını gözlemlemişlerdir. Ayrıca, iltihaplanmanın bir belirtisi olarak görülen C-reaktife proteinin de de bir azalma olmuştur. Bu bulgular potansiyel olarak çok önemlidir çünkü bu iltihabın kanserin, kardiyovasküler hastalıkların ve Alzheimer’ın ana elementi olduğu düşünülmektedir. Buna ilişkin olarak, daha önce özel olarak sosyal izolasyonu ve yalnızlığı düşürmeyi hedeflemiş birçok çalışma başarısız olmuştur.

Ayrıca konuyla ilgili sinirbilim alanında da geniş çaplı araştırmalar yapılıyor.

MBSR, MBCT (Mindfulness Temelli Bilişsel Terapi) ve Mindfulness temelli programların beyindeki etkileri hakkında yapılan nörobilimsel araştırmaların da çok heyecan verici olduklarını söyleyebilirim.

Hözel ve arkadaşları tarafından Massachusetts General Hospital’da ve Harvard Üniversitesinde yapılan bir diğer çalışmada ise fMRI beyin görüntüleme teknolojisiyle 8 haftalık bir Mindfulness Temelli Stres Azaltma Programının beyinde öğrenme ve hafıza, duygu düzenlemesi, benlik algısı ve bakış açısı alma ile ilgili farklı bölgelerinde kalınlaştığı ve aynı zamanda beyinde algılanan tehditleri değerlendirme ve tepki vermeden sorumlu olan amigdalanın MBSR’dan sonra daha ince olduğunu bulmuşlardır. Bu incelme derecesi aslında algılanan stresi azalttığı gözlemlenmiştir. Bu, bize mindfulness’ı geliştirmek amacıyla yapılan uygulamaların beynin yapılanmasında tekrar bir organizasyon sağladığı ve nöroplastisite denilen fenomene de bir örnek olduğunu göstermektedir. Aynı çalışma yaşam kalitemiz ve iyi oluş halimiz için önemli olan bakış açısı alma, dikkati düzenleyebilme, öğrenme ve hafıza, duygu düzenlemesi ve tehditleri değerlendirme gibi fonksiyonların MBSR eğitimi yoluyla olumlu yönde etkilendiğini bulmuştur.

Bir diğer araştırmacının bulgularından örnek verecek olursak:

Beynin yönetim merkezi olan prefrontal korteks, aynı zamanda uzun süredir meditasyon yapan kişiler ve MBSR katılımcıları ile de çalışmalar yapmış olan Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde Psikoloji ve Psikiyatri Profesörü ve Waisman Merkezi’nde Sağlıklı Zihin Araştırma Merkezi’nin Kurucusu, Başkanı Richard Davidson’un çalışma alanıdır. Bulgularına göre, prefrontal korteksin sağ ve sol kısımları duyguları farklı şekilde regüle eder.

Sol prefrontal korteks korkuyu ve endişeyi azaltma özelliği ile duygusal zorluklara karşı dayanıklılıkla eşleştirilmiştir. Davidson’a göre, “dayanıklı bir kişideki sol prefrontal korkteksteki aktivasyon oranı, diğer kişilere göre üç kat daha fazladır.” Ayrıca Richard Davidson’un araştırmasında MBSR programına katılan kişilerin beyinlerindeki aktivasyon oranında sağdan sola doğru bir değişim gözlenmiştir.

Sonuç olarak, mindfulness sadece bir stres yönetimi aracı olmanın ötesinde, yaşam kalitesini artıran, duygusal ve fiziksel sağlığı destekleyen güçlü bir uygulamadır. Bilim dünyasında giderek daha fazla ilgi gören bu alan, gelecekte de sağlık ve iyilik halinin desteklenmesinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir. Mindfulness'ı hayatımıza dahil etmek, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde olumlu etkiler yaratacak bir adım olacaktır.

Mindfulness- Bilinçli Farkındalık: Bilinçli Farkındalıkla Anda Kalabilme Sanatı,

Prof. Dr. Zümra Atalay

Kaynakça

Creswell, J. D., Irwin, M. R., Burklund, L. J., Lieberman, M. D., Arevalo, J. M., Ma, J., . . . Cole, S. W. (2012). Mindfulness-Based Stress Reduction training reduces loneliness and pro-inflammatory gene expression in older adults: A small randomized controlled trial. Brain, Behavior, and Immunity, 26(7), 1095-1101.11
Davidson R., Begley S. (2012) The Emotional Life of Your Brain.
Hölzel B.K., Carmody J., Vangel M., Congleton C., Yerramsetti S.M., Gard T., Lazar S. W. (2010). Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Research:Neuroimaging.
Hölzel BK, Carmody J, Evans KC, Hoge EA, Dusek JA, Morgan L, Pitman RK, Lazar SW. (2010) Stress reduction correlates with structural changes in the amygdala. Social Cognitive and Affective Neurosciences. 5(1):11-7.

Mindfulness ve Bilim

Son Yazılar

Comentários

Bültene Abone Olun